Bronşiektazinin kelime anlamı bronşların iyileşmeyen, kalıcı genişlemesidir ve enfeksiyon odakları ile karakterizedir. Bronşiektazi hastalarında bronkospazm görülebilir ancak bu ön planda değildir, en büyük sorun öksürük ve sekresyondur. Hastalık kronik ve progresif bir süreçte akciğerin geri dönüşü olmayan bir hasarı ile sonuçlanır. Hastalığa neden olan daralmalar doğuştan olabileceği gibi, çocukluk çağında ya da adölasan dönemde geçirilmiş enfeksiyonlar nedeni ile de olabilir.
Gelişmekte olan ülkelerde bronşektazilerin oluşumunda rol oynayan etmenlerin başında enfeksiyonlar gelmektedir. Oldukça sık rastlanan kızamık, tüberküloz ve boğmaca dışında bir çok virüs çeşidi de bronşektaziyle sonlanan alt solunum yolu enfeksiyonlarından sorumlu olabilmektedirler. Enfeksiyonlar dışında, özellikle gelişmiş ülkelerde kistik fibroz, bronşektazinin oluşumunda sık karşılaşılan bir etyolojik faktördür. Ayrıca silyer disgenezi sendromları, yabancı cisim aspirasyonları, sağ orta lob sendromu, immün yetersizlikler ve iyi kontrol edilmemiş astma bronşiale de bronşektaziyle sonlanabilmektedir. Bebekken ortaya çıkan bronş genişlemeleri doğumsaldır. Bronş duvarının esnekliğini ve desteğini sağlayan etkenlerin yetersizliği sonucu, bronşlar doğumdan başlayarak sürekli geniş kalır. Aslında edinilmiş bronşektaziler de aynı yetersizlik sonucu gelişir. Edinilmiş bronşektazilerde birçok bozukluk birlikte görülür. Kronik bronş iltihapları sırasında gelişen olaylar bronşun esnekliğini ve direncini bozarak sağlıklı yapısını kolayca değiştirir. Bir öksürük ya da güçlü soluk verirken karşılaşılan bir engel sonucunda bronş içindeki basıncın artması, bronş duvarının çökmesini kolaylaştırır. Bronş dokularında ya da bağdoku artmasıyla birlikte ilerleyen süreçler bronş duvarını yaygınlaştırıp çekerek bronşun genişlemesine neden olur.
Bronş genişlemesi, salgı birikimine yol açmaktadır. Bu iltihap üretici mikropların barınmasına uygun bir ortam oluşturur. Böylece bronş genişlemesi iltihaplanmaya ve bronş duvarında direncin azalmasına neden olur.
Hastalığın temel belirtisi öksürüktür. Bu öksürük balgam çıkarma ile sonuçlanabileceği gibi kuru da olabilir. Hastaların çoğu prülan balgam çıkarır ve bu durum tekrarlanan enfeksiyonlar nedeni ile ilerler. Bazı hastalarda hemoptizi(kanlı öksürük) görülebilir ve bu hastalarda tek sempromdur, buna kuru bronşiektazi ismi verilir. Genişlemiş ve yapısal özelliklerini kaybetmiş bronşlar akciğerin savunma sistemini zayıflatarak sık sık enfeksiyonlara neden olurlar. Enfeksiyon dönemlerinde ateş, balgam miktarında artma, balgamın iltihaplı sarı-yeşil görünüm kazanması, kötü kokulu soluk ve kan tükürme gibi belirtiler ortaya çıkar. Önlem alınmadığı taktirde sürekli tekrarlayan enfeksiyonlar akciğerlerdeki harabiyeti arttırarak hastalığın ilerlemesine neden olabilir. Yaygın hastalığı olanlarda nefes darlığı, siyanoz, kilo kaybı, böbrek fonksiyonlarında bozulma ve kansızlık görülebilir.
Bronşektazi radyolojik görünümleri ve otopsi bulgularına göre 3 sınıfa ayrılmıştır;
- Silendirik bronşektazi : Bronş enine kesit çapı artmıştır yani bronş basitçe genişlemiştir.
- Variköz bronşektazi : Bronşların aynı bacaklarda görülen varisli damarlar gibi hem genişlemiş hemde duvarları düzensiz hale gelmiştir.
- Kistik bronşektazi : Bronşlar yapısal özelliklerini tümüyle kaybederek balon gibi yuvarlak kistik yapılar haline gelmiştir.
Birçok hastada ise bu tiplerden 2 ya da 3’ü akciğerin değişik alanlarında bir arada bulunurlar.
Tedavi ve rehabilitasyon
Bilgisayarlı tomografide bronşektazik değişimlerin her iki akciğerde yaygın olarak görüldüğü olgularda medikal tedavi ve pulmoner rehabilitasyon uygulanır. Medikal tedaviye alınan hastalarda enfeksiyon ataklarının olduğu dönemlerde antibiyotikler mutlaka kullanılmalıdır. Bunun dışında balgamı sulandırıcı ve rahat balgam çıkarılmasını sağlayan ekspektoran şuruplar, kanama varlığında istirahat ve kanamaya yönelik tedaviler uygulanmalıdır. Çok ilerlemiş olgularda cerrahi girişim ile lobektomi uygulanabilir.
Hastalığın tedavisinde rehabilitasyon önemli yere sahiptir ve hastalar fizyoterapist eşliğinde pulmoner rehabilitasyon programına alınırlar. Sekresyonların atılması için postüral drenaj uygulanması, hastalara günlük yaşamlarında uygulayacakları öneriler verilmesi ve hastalık semptomlarını azaltmaya yönelik ev programı verilmesi pulmoner rehabilitasyonda kullanılan bazı uygulamalardır.
2.111 kere okundu