Fizyoterapist Mehmet Ali Özdemir
Serebral palsi’li çocuklarda ortezler işlevi artırmak, şekil bozukluğu oluşumunu engellemek, eklemlerin uygun pozisyonda durmasını sağlamak, destek sağlamak, spastisiteyi azaltmak ameliyat sonrası düzgün duruşu sağlamak gibi amaçlarla kullanılır. Bu yazımızda bazı Serebral palsi tiplerinde kullanılan ortez tiplerini inceleyeceğiz.
Diskinetik tip: Diskinetik tip CP’li çocukların çoğu yürüyemez. Yürüyen çocuklarda ise düzensiz, sarsak bir yürüyüş paterni vardır. Ekstremitelerde kontraktür hemen hemen hiç görülmez. Ancak gövdede skolyoz sık görülen bir deformitedir. Bunun için TLSO veya STLSO kullanılabilir, ancak bu ortezlerin kullanımı çocukların hareket yeteneğini azaltıp özür seviyesini artırabileceği için sadece cerrahi öncesi zaman kazandırmak amaçlı kullanılır.
Diplejik tip: Diplejik CP’li çocukların %85’i yardımcı cihaz veya yardımsız yürürler. 7 yaşına kadar motor düzelme sürebilir. 7 yaşına kadar yürüyemeyen çocukların yürüme potansiyelinin olmadığı kabul edilir. Üst ekstremitelerinde kaba motor fonksiyonlar iyiyken, ince motor becerilerinde koordinasyon eksikliği mevcuttur. Kalçada fleksiyon addüksiyon ve iç rotasyon deformiteleri görülür. Dizde fleksör yada ekstansör spastisite, ayakta ekin veya valgus deformiteleri vardır. Bu çocuklarda makaslama yürüyüşü, sıçrama yürüyüşü(jump gait), çömelme yürüyüşü(crouch gait) ve tutuk diz yürüyüşü(stiff knee gait) sk görülen anormal yürüme paternleridir.
Makaslama yürüyüşü yapan çocuklarda kalçada addüktör gerginliğini azaltmak için abdüksiyon ortezi verilir, ancak bu ortezin etkisi kanıtlanamadığı için sadece gevşetme sonrası istirahat ateli olarak kullanılması gerekir. Dizde fleksiyon kontraktürü için GRAFO kullanılabilir ancak 10 dereceden fazla bir fleksiyon varsa kullanımı kontraendikedir. Dizde ekstansiyon deformitesi varsa bunun için ayak bileği 5 derece dorsi fleksiyonda stoplamış eklemli AFO kullanılır. Ayakta ki deformiteler içinse DAFO, eklemli ve rijit AFO sık kullanılan ortezlerdir.
Sıçrama yürüyüşü yapan çocuklarda kalçada ve dizde fleksiyon, ayakta plantar fleksiyon mevcuttur. Alt ekstremite fleksör kaslarına aynı girişimle uzatma sağlandıkta sonra zayıf kaslara da egzersiz verilir ve son olarak eklemli AFO kullanımına geçilir.
Bükük diz yürüşüyünde kalçada ve dizde fleksiyon; ayakta dorsi fleksiyon mevcuttur. Bu yürüyüşün asıl nedeni kişilerde sıçrama yürüyüşü mevcutken sadece plantar flekiyon deformitesine yönelik yapılan gevşetme ameliyatıdır. Bu yürüyüş bozukluğu ve deformitelere yönelik olarak yine cerrahi girişim sonrasında G.maksimus, quadriceps femoris ve gastro soleus kaslarına kuvvetlendirmenin ardından ortez olarak GRAFO verilir.
Tutuk diz yürüyüşünde kalçada dış rotasyon, dizde ekstansiyon mevcuttur. Bu yürüyüşün nedeni olarak rectus femoris spastisitesi veya hamstring uzatmasından sonra rectus femoris kasının artmış hakimiyeti gösterilebilir. Bu paternde genel olarak rectus femoris kasının posteriora veya vastus medialise transferi cerrahi olarak yapılır. Bunun için kullanılacak spesifik bir ortez olmamakla beraber, diz ekstansiyonunu azaltmak için 5 derece dorsi fleksiyonda stoplanmış eklemli GRAFO verilebilir.
Pes valgus deformitesinde orta ayakta abdüksiyon, ayak baş parmağında addüksiyon mevcuttur. Peroneal kasların spastisitesi veya ihmal edilmiş ekin deformitesi, makaslama yürüyüşü sonucu oluşabilir. Bu deformite için UCBL, SMO ve distal tibiadan Velcro kayışlı UCBL tabanlı rijid AFO verilebilir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta; bu ortezlerin pes valgusu azaltmadığı yada ilerlemesini durdurmadığıdır. Sadece yararlı olabilme ihtimali vardır.
Pes calcaneus ayakta dorsi fleksiyon mevcuttur, basma fazında ayakta 10 dereceden fazla dorsi fleksiyon meydana gelir. Basma fazının sonrasında çocuk ayağını yerden kaldıramaz. Bu deformitede eklemli yada rijit AFO kullanılabilir.
Hemiplejik CP: Hemiplejik çocuklarda ortezler yalnızca dinamik pes ekinus ve genu rekurvatum deformitelerinde kullanılır. Dizi kontrol etmek için KAFO kullanımı gereksizdir çünkü uygun AFO seçimi ile diz eklemi kontrol edilebilir. Pes ekinus’ta en az 10 derece pasif dorsi fleksiyon yapılabiliyorsa plantar fleksiyonu önleyen eklemli plastik AFO; pasif dorsi fleksiyon hiç yapılamıyorsa rijid yada eklemli AFO; en az 10 derece pasif dorsi fleksiyona ek olarak genu rekurvatum varsa plantar fleksiyon stopu 5 derece dorsi fleksiyonda ayarlanmış eklemli plastik AFO; pasif dorsi fleksiyonu olmayan ve genu rekurvatum gelişmiş çocuklarda ise topuğu yükseltilmiş rijid yada eklemli AFO tercih edilir. Bu çocuklarda üst ekstremite ortezleri faydaları kanıtlanmadığı için kullanılmamalıdır.
Quadriplejik CP: Bebeklik döneminde başlanan fizyoterapi uygulamaları ile gövde tonusu oluşturmak ve kontraktür gelişimini engellemek amaçlanır. Çocukluk döneminde uygun tekerlekli sandalye seçilerek mobilizasyon sağlanır. Tekerlekli sandalye becerileri, transferleri öğretilmeye çalışılır. Ambulasyon potansiyeline bakılmaksızın bu çocukların ayakta durma bacalarında tutulmaları bir çok fayda sağlamaktadır. Quadriplejik çocukların büyük çoğunluğu 4 yaşından sonra yardımcı ortezle veya bağımsız olarak yürümeyi başarır. Bu çocuklarda görülen addüktör gerginliğin önüne geçmek için germe egzersizlerine ek olarak gece kullanımı için üçgen yastıklar verilebilir. Ayakta durma için parapodium, klasik HKAFO, parawalker, swiel walker ve resiprokal gait ortez kullanılabilir.
10.035 kere okundu
