Sinir sistemi

Sinir sistemi merkez ve periferik sinir sistemi olmak  üzere ikiye ayrılabilir. Merkez sinir sistemi beyin ile omurilikten ibarettir. Periferik sinir sistemi ise somatik ve  viseral olmak üzere iki ayrı bölüm halinde incelenir. Somatik aferentler deri, kas, eklem, kulak, göz gibi yapılardan duyu girişini taşır. Somatik eferentler ise, merkez sinir sisteminden iskelet  kaslarına mesaj götürür.
Viseral bölümün aferentleri iç organlar ile tat ve koku reseptörlerinden merkez sinir sistemine bilgi taşır. Viseral eferentler ise, otonom sinir sistemini yapar. Sempatik, parasempatik ve enterik diye üçe ayrılan otonom sinir sistemi merkez sinir sisteminden kalp kasına, düz kaslara ve salgı bezlerine mesaj götürür.
Sinir sisteminin yapı ve fonksiyon birimi olan nöronlar uyaranlara cevap verme ve sinyalleri taşıma özelliğine sahiptir. Bir nöronun, hücre gövdesi, dendrit ve akson diye üç ana   kısmı vardır. Bazı nöronlarda aksonun çevresinde miyelin kılıfı  denen, boğumlu bir yapı gösteren  ve ileti hızını artıran bir örtü vardır.
Sinyal iletmeyen, yani istirahatta olan bir sinir hücresi polarize (kutuplaşmış) durumdadır. Plazma zarının içi, dışa göre negatif  yüklüdür. Buna istirahat membran potansiyeli  denir. İstirahat membran potansiyelinin sebebi, Na⁺, K⁺, Cl ^– ve protein iyonlarının  zarın iki tarafında farklı dağılım göstermeleri ve zarda bulunan Na⁺ – K⁺ pompasıdır.
İstirahat membran potansiyelinin azalmasına  depolarizasyon  denir. Şiddetli bir uyaran yeter miktarda bir depolarizasyona sebep olarak, membran potansiyelini eşik seviyeye getirirse, hep veya hiç özelliği gösteren bir  aksiyon potansiyeli meydana gelir.
Depolarizasyondan sonra, zar potansiyelinin eski istirahat değerine dönmesine  repolarizasyon adı verilir. Aksiyon potansiyeli miyelinli  aksonlarda bir boğumdan diğerine sıçrayarak ilerler. Buna  sıçrayıcı ileti denir.
Bir nöronun presinaptik bölgesi ile diğer bir nöron veya kas hücresi, hatta salgı bezi hücresi arasındaki fonksiyonel bağlantı bölgesine  sinaps  denir.
Sinapsa bilgi taşıyan hücreye, presinaptik nöron; sinapsa gelen bilgiyi alan hücreye postsinaptik nöron;  ikisi arasında kalan  boşluğa da sinaptik aralık adı verilir. Sinapslar ya elektriksel veya çoğunlukla kimyasal olur. Kimyasal sinapsta bir hücreden diğerine mesaj ulaştıran maddelere nörotransmitter denir.
Nörotransmitterler postsinaptik membrandaki reseptörlere  tutunarak iyon kanallarının geçirgenliğini değiştirir ve sonuçta ya  eksitatör postsinaptik potansiyeller  (EPSP) veya  inhibitör postsinaptik potansiyelleri  (İPSP) meydana getirirler.
Nörotransmitterler asetilkolin, amino asitler, monoaminler, nöropeptidler ve gaz tabiatlı transmitterler diye beş gruba ayrılabilir.
Merkez sinir sisteminde nöronlardan başka, destek doku olarak görev yapan ve sinyal iletmeyen  nöroglia  hücreleri de bulunur. Nöroglia, astrosit, oligodendrosit, mikroglia ve ependimal hücreler diye dörde ayrılır. Myelin kılıfını; merkez sinir sisteminde oligodendrositler, periferik sinir sisteminde Schwann  hücreleri yapar.

2.738 kere okundu