Fizyoterapist Mehmet Ali Özdemir
TKP kalça ekleminin her iki yüzeyinin yani femur baş ve acetabular bölümlerinin cerrahi replasmanı olarak tanımlanmaktadır. Osteoartrit, romatoid artrit, aseptik nekroz, ankiloz ve femur baş-boyunun çok parçalı kırıklarında TKP uygulanır. TKP uygulamalarında femur başı çıkarılarak yerine yapay bir femur başı konur, yapay femur başı acetebulum içerisine fikse edilir. TKP uygulamalarında kullanılan endoprotezler sementi ve biyolojik olmak üzere iki gruptur;
Cementli fiksasyon: Protezin, kemik çimentosu (polymenthyl methacrylate) ile kemik dokusuna olan fiskasyondur. Polymenthly methacrylate canlı dokuya uyum sağladığı düşünülen arcylic plastiktir. Cement maddesi 12-15 dakikada kemik yapıya çok sert fiksasyon yapabilir. Bu nedenle; kemik çimentosu mekanik fiksasyonu sağladığından dolayı çok kısa sürede ekstremite üzerine yük vermeye olanak sağlar. Protez ile kemik arasında fibröz bir zar oluşmaktadır.
Biyolojik fiksasyon: Protez yüzey ile kemik arasında osseöz integrasyon ile oluşan fiksasyon şeklidir. Bu olay kırık kaynamasına benzetilebilir. Protezin yüzeyi üzerine girinti ve çıkıntılar (porous coated) bulunmaktadır. Protez üzerindeki mikro pore’lar 50-100 piko metre büyüklügünde olup kortikal kemik ile fiksasyon 6-12 haftada gerçekleşir. Poroz yüzeyli çimentosuz protezlerde ameliyattan 6-12 hafta sonra ektremite üzerine yük vermeye başlanılır.
Ortopedist, teorik olarak 60-65 yaşlardan küçük olguların komplikasyon şansını daha az, ağrıya dayanıklığı daha fazla ve avantajlı olmasından dolayı Cementsiz proteze 65 yaştan yukarı olan geriartritik olgulara ise Cementli protezlere karar verir. Cementli tip endoprotezler post-op 1.günde ağırlık verilmesi nedeni ile avantajlı iken, sementin geç dönemde gevşemesi nedeni ile geç avantajlıdır. Biyolojik fiksasyon materyalleri ise geç ağırlık verilse de uzun dönemde gevşeme ihtimallerinin olmaması nedeni ile avantajlıdır ve bu nedenle de genellikle genç kişilerde tercih edilir.
Pre-operatif dönemde hastalar değerlendirilir. Anteriyor, posterior ve lateral postüral analizlerle alt ekstremite ve gövde iyice gözlenmelidir. Örneğin lumbal bölgede artmış lordoz varlığı araştırılmalıdır. Özellikle kalça ve diz NEH’leri (Normal Eklem Hareketleri) incelenmelidir. Ayrıca kısalık testleri, kas kuvveti testleri ve uzunluk ölçümleri yapılmalıdır. Preoperatif rehabilitasyon kapsamında hastaların karın ve sırt kasları, gluteus maksimus, quadriceps femoris, gluteus medius kasları güçlendirilir, kalça fleksörleri gerilir.Hastalara post operetif dönemde meydana gelebilecek akciğer komplikasyonları için solunum egzersizleri ve öksürme eğitimi verilmelidir.
Post operatif erken dönemde en önemli sorun protezin dislokasyon ihtimalinin yüksek olmasıdır. Bu nedenle dislokasyon oluşmaması için çok dikkatli olunmalıdır. Post-operatif erken dönemde amaçlar şu şekilde sıralanabilir:
-Diskolasyon pozisyonunu önlemek
-Komplikasyonları minimale indirmek (özellikle kardio-pulmoner sistemle ilgili olanlar)
-Uygun egzersiz programını hazırlamak
-Patolojik yürüme paternini düzeltmek ve mobilizasyonu sağlamak; Şiddetli eklem patolojilerinde ağrıya karşın ekstremite üzerine yük verme sıkıntılıdır. Bu nedenle antaljik yürümenin yanında düzgün adım alma bozulmuştur. Tedavide düzgün ve desteksiz (baston vb. kullanmaksızın) yürüme amaçlanmalıdır.
-GYA’de bağımsızlığı sağlamak: İyi fizyoterapi programı ile pre-operatif döneme ait WC.-banyo, pantolon, çorap giyme gibi çok farklı aktiviteler post-operatif dönemde daha çok bağımsız duruma getirmek amaçlanmalıdır.
Post-operatif FTR programlarında cerrahi yaklaşım önemlidir.
a. Cerrahi yaklaşıma göre (inzisyona)
b. Modifikasyona göre
Cerrahi yaklaşımlar genellikle anterior ve posteriyor inzisyonla olmakta ve kalça abdüktörleri olumsuz etkilenmektedir.
1. Lateral yaklaşım: Trokanter majör osteotomisi gereklidir. Kalça internal rotasyon ve adduksiyon kontraendikedir.
2. Postero-lateral yaklaşım: Gluteus maksimus kası ve posteroinferior kapsülde zarar vardır. Eksternal rotasyon ve addksiyon kontraendikedir.
3. Antero-lataral yaklaşım: Anterior kapsül insize edilir. Özellikle kalça fleksiyon, adduksiyonunda eksternal rotasyon kontraendikedir.
4. Posterior yaklaşım: Aşırı kalça fleksiyonu ve internal rotasyon kontraendikedir.
TKP ameliyatında hastanın kliniğe özgü farklı bir işlem veya modifikasyon yapılmış olabilir. Örneğin; Trokanter major osteotomisi yapılmış olabilir. Bu tür olgularda kalça abduksiyonu pasif NEH olarak yapılmalıdır.
3.788 kere okundu
