Sempatik-Parasempatik sistemler

Sempatik Sinir Sistemi
Pregangliyonik hücrelerin gövdesi omuriliğin toraks ve lumbal bölgelerindeki (T_l-L ₃ ) lateral boynuzda bulunur. Bu nöronlardan kaynaklarının aksonlar ön kökler yoluyla çıkarak çift teşkil eden  paravertebral veya çift olmayan prevertebral abdominal gangliyonlarda sonlanır. Paravertebral gangliyonlar omuriliğin iki yanında sempatik zinciri yaparlar. Postgangliyonik aksonlar sempatik zincirden çıkarak hedef  dokulara (daha çok düz kaslar)  ulaşır.
Sempatik gangliyonların büyük çoğunluğu hedef dokulardan uzaktır. Yani postgangliyonik sempatik lifler uzundur.
Parasempatik Sinir Sistemi
Parasempatik sistemin pregangliyonik hücreleri beyin sapı ile omuriliğin sakral bölgesinde bulunur. Aksonlarının bazısı miyelinli bazısı miyelinsizdir. Parasempatik pregangliyonik lifler, sempatik pregangliyonik liflerden daha uzundur. Parasempatik postgangliyonik hücreler hedef organın ya içinde veya çok yakınında bulunur. Beyin sapından kaynaklanan pregangliyonik lifler III. (okülomotor), VII. (fasial) IX. (glossofaringeal) ve X. (vagus) sinirin içinde seyreder. Sakral bölgeden kaynaklananlar ise pelvis sinirine katılır. Kalın barsakların alt kısmını, üriner sistemi ve üreme sistemini innerve eder. Parasempatik lifler kan damarları ile ter bezlerini innerve etmez .
Parasempatik sistem istirahat esnasında daha aktiftir. Parasempatik  aktivitenin artışı enerji tasarrufuna sebep olur. Halbuki, sempatik sistem vücudu aktiviteye hazırlar. Stresli durumlarda oldukça aktiftir. Telaşlı durumlarda ve örneğin sınav stresinde sempatik sistemin etkisi dominant duruma gelir.
Sempatik Nörotransmitterler
Pregangliyonik liflerden asetilkolin (ACh) salgılanır. Postgangliyonik akson uçlarından  noradrenalin  serbestlenir. İstisna olarak, ter bezleri ile bazı kan damarlarını innerve eden sempatik postgangliyonik liflerden noradrenalin değil asetilkolin  salgılanır. Sempatik sistemdeki lifler ile nöronlar  adrenerjik sistem  diye de adlandırılır.
Hedef hücrelerin zarlarında adrenerjik reseptörler bulunur. Alfa ve beta diye iki tip adrenerjik reseptör vardır. Alfa reseptörlerinin noradrenaline, beta reseptörlerinin de adrenaline olan meyli (afinite) daha kuvvetlidir.Vücutta sempatik sistem parasempatik sisteme göre daha yaygın bir etki gösterir.
             Parasempatik Nörotransmitterler
Parasempatik sistemin transmitteri asetilkolin’dir. Hem pregangliyonik hem de postgangliyonik liflerden salgılanır. Onun için bu liflere kolinerjik lifler denir. Kolinerjik reseptörler iki sınıfa ayrılır.
1. Nikotinik reseptörler. Tütünün yapısında bulunan nikotine karşı cevap veren reseptörlerdir.
2. Muskarinik reseptörler.  Amanita muscaria  denen bir çeşit mantardan elde edilen muskarine karşı cevap veren reseptörler bu sınıfa dahildir.
            Nikotinik reseptörler  hem sempatik, hem de parasempatik postgangliyonik nöronlarda bulunur. Yani, otonom sinir sisteminde pregangliyonik nöronlar ile postgangliyonik nöronlar arasındaki sinaps  nikotiniktir. Parasempatik sistemden lif alan kalp, arteriyol, salgı bezleri ter bezleri ve idrar torbası gibi yapılardaki reseptörler  muskariniktir. Atropin antikolinerjik bir maddedir. Terleme ile bronşlardan sekresyonu  önlemek ve kalbin atım hızını artırmak için kullanılır.

76.326 kere okundu